Mobbing, iş yerinde bir çalışana yönelik sistematik baskı, yıldırma ve psikolojik şiddet olarak tanımlanır. Çalışanların iş motivasyonunu ve ruh sağlığını ciddi şekilde etkileyen bu durum, uzun vadede verimliliği de düşürmektedir. Mobbinge maruz kalan işçilerin haklarını bilmesi ve bu duruma karşı nasıl bir yol izlemesi gerektiğini öğrenmesi önemlidir. Bu yazımızda, mobbingin ne olduğu, nasıl tespit edileceği ve çalışanların bu tür baskılara karşı neler yapabileceğini detaylıca ele alıyoruz.
Mobbing Nasıl Tespit Edilir?
Mobbing, sistematik olarak uygulanan psikolojik baskı, dışlama, küçük düşürme veya iş yerinde kişinin saygınlığını zedeleyici davranışlar olarak tanımlanır. İş yerinde sürekli eleştiriye maruz kalmak, görmezden gelinmek, görev dışı bırakılmak veya aşırı iş yükü verilmesi gibi durumlar mobbingin belirtileri arasında yer alır. Bu tür davranışlar, özellikle hiyerarşik yapının baskın olduğu çalışma ortamlarında daha sık görülmektedir. Mobbinge uğrayan çalışanların, yaşadıkları sürecin sistematik olup olmadığını değerlendirmesi ve bu durumun kendilerini psikolojik veya fiziksel olarak nasıl etkilediğini gözlemlemesi önemlidir.
Mobbing Türleri Nelerdir?
Mobbing, farklı şekillerde ortaya çıkabilir ve her türü çalışanların iş yaşamlarını ciddi şekilde etkileyebilir.
Dikey Mobbing
Üst düzey yöneticilerin astlarına yönelik uyguladığı baskı ve yıldırma eylemlerini içerir. Çalışana sürekli azarlama, hakaret, aşırı iş yükleme veya haksız yere düşük performans değerlendirmesi yapma gibi şekillerde kendini gösterir.
Yatay Mobbing
Aynı hiyerarşik seviyedeki çalışanlar arasında yaşanan mobbing türüdür. Çalışanlar arasındaki rekabetin yüksek olduğu ortamlarda daha sık görülür ve kişiyi dışlama, dedikodu yapma veya işbirliği yapmama gibi davranışlarla kendini gösterir.
Dışlayıcı Mobbing
Kişinin iş yerinde yalnız bırakılması, ekip çalışmalarına dahil edilmemesi veya önemli toplantılardan haberdar edilmemesi gibi durumları kapsar. Bu tür mobbing, kişinin mesleki itibarına zarar verir ve özgüvenini sarsar.
Mobbing Uygulanan İşçi Ne Yapmalı?
Mobbinge uğrayan bir çalışanın, yaşadığı durumu hukuki yollarla çözebilmesi için bazı adımları takip etmesi gerekir.
Kanıt Toplamak
Mobbinge uğradığını düşünen bir çalışanın öncelikle maruz kaldığı olumsuz davranışları belgeleyerek kanıt toplaması önemlidir. E-posta yazışmaları, tanık ifadeleri, iş yerinde maruz kaldığı sözlü veya yazılı baskıların kaydedilmesi, hukuki süreçte delil niteliği taşıyabilir.
İşveren veya İK Departmanına Başvurmak
Mobbing yaşayan işçi, öncelikle işverenine veya insan kaynakları departmanına durumu resmi bir dilekçe ile bildirmelidir. İş yerinde bu tür vakaların incelenmesi ve çözülmesi için iç mekanizmaların işletilmesi gerekmektedir.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Kurumuna Şikayette Bulunmak
İşveren tarafından bir çözüm üretilmemesi durumunda, çalışan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Kurumu’na (ÇSGB) şikayette bulunabilir. Kurum, yapılan başvuruyu değerlendirerek iş yerinde gerekli incelemeleri yapabilir.
Hukuki Yollara Başvurmak
Mobbing nedeniyle maddi veya manevi zarara uğrayan çalışan, iş mahkemesine başvurarak tazminat talebinde bulunabilir. Türk İş Kanunu ve Borçlar Kanunu, çalışanların mobbinge karşı korunmasını sağlamaktadır.
Mobbing Karşısında Çalışanların Hakları
Mobbinge uğrayan işçilerin hukuki haklarını bilmesi, bu süreçte daha bilinçli hareket etmelerine yardımcı olur.
İşten Ayrılma ve Kıdem Tazminatı Talebi
Mobbing nedeniyle işten ayrılan çalışanlar, haklı fesih kapsamında kıdem tazminatı talep edebilirler. İş Kanunu’na göre, psikolojik tacize uğrayan işçinin sözleşmesini tek taraflı feshetme hakkı bulunmaktadır.
Maddi ve Manevi Tazminat Davası Açma
Mobbing nedeniyle fiziksel veya ruhsal sağlık sorunları yaşayan çalışanlar, işverenden maddi ve manevi tazminat talebinde bulunabilirler. Mahkemeye sunulacak belgeler, tanık ifadeleri ve doktor raporları bu süreçte önemli rol oynar.
İdari Para Cezası Talebi
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, iş yerlerinde mobbinge karşı gerekli önlemleri almadığı tespit edilen işverenlere idari para cezası uygulayabilir.
Sıkça Sorulan Sorular
Mobbing konusunda en çok merak edilen soruları ve cevaplarını aşağıda bulabilirsiniz.
Mobbing nasıl ispat edilir?
Mobbingi ispat etmek için yazılı belgeler, e-posta kayıtları, tanık beyanları ve psikolojik destek raporları gibi kanıtlar toplanmalıdır.
Mobbinge uğrayan işçi hangi yasal haklara sahiptir?
Mobbinge uğrayan işçi, işten ayrılma hakkına sahip olduğu gibi, manevi ve maddi tazminat talep edebilir. Ayrıca Çalışma ve Sosyal Güvenlik Kurumu’na şikayette bulunabilir.
Mobbing davası ne kadar sürer?
Mobbing davasının süresi, mahkemelerin iş yüküne bağlı olarak değişebilir. Genellikle davalar 6 ay ile 2 yıl arasında sonuçlanmaktadır.
İşveren mobbing yapan çalışanı cezalandırmak zorunda mı?
Evet, işveren mobbing uygulayan çalışanı disiplin sürecine tabi tutmalı ve gerekli cezai işlemleri başlatmalıdır. Aksi takdirde işveren de hukuki sorumluluk taşıyabilir.
Mobbing nedeniyle işten ayrılan çalışan işsizlik maaşı alabilir mi?
Eğer mobbing nedeniyle işten ayrılan işçi, durumu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na bildirerek haklı fesih yaptığını kanıtlarsa işsizlik maaşı alma hakkına sahip olabilir.
Mobbing psikolojik olarak nasıl etkiler?
Mobbing, depresyon, anksiyete, özgüven kaybı ve iş motivasyonunda düşüş gibi psikolojik sorunlara yol açabilir. Uzun vadede ise bireyin ruh sağlığına ciddi zararlar verebilir.
